Αμερικανικές εκλογές: Πώς εκλέγεται ο «πλανητάρχης;» - Το περίεργο εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ

Πώς μπορεί να χάσει ο υποψήφιος με τις περισσότερες ψήφους; Τι είναι οι εκλέκτορες και γιατί παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο οι αμφίρροπες πολιτείες; Ένας σύντομος οδηγός για το περίεργο εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ 

Κάθε τέσσερα χρόνια, τα μέλη του Κολεγίου των Εκλεκτόρων (ή Σώμα των Εκλεκτόρων) συναντώνται και στις 50 πολιτείες και ψηφίζουν ουσιαστικά για τον πρόεδρο και των αντιπρόεδρο των ΗΠΑ. Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούνται μία από τις κορυφαίες δημοκρατίες στον κόσμο, οι πολίτες τους δεν μπορούν να επιλέξουν άμεσα τον πρόεδρο. Αυτό το καθήκον προορίζεται για τους εκλέκτορες τον ​​περίπλοκο θεσμό με τον οποίο οι Αμερικανοί επιλέγουν τον πρόεδρό τους από τον 18ο αιώνα.

Σε αντίθεση με το όνομά του, το Κολέγιο των Εκλεκτόρων είναι περισσότερο μια διαδικασία παρά ένα σώμα. Κάθε τέσσερα χρόνια, τον Δεκέμβριο μετά τις εκλογές, τα μέλη του –πολιτικοί και εν πολλοίς άγνωστοι πιστοί του κόμματος– συναντώνται και στις 50 πολιτείες την ίδια μέρα και ψηφίζουν για πρόεδρο. Στη συνέχεια ουσιαστικά εξαφανίζονται.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενη κριτική για το θεσμό, κυρίως επειδή δύο Ρεπουμπλικάνοι πρόεδροι - ο Τζορτζ Μπους το 2000 και ο Ντόναλντ Τραμπ το 2016 - εκλέχθηκαν πρόεδροι ενώ έχασαν τη λαϊκή ψήφο. Αλλά δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι οι εκλογές στις ΗΠΑ θα αλλάξουν σύντομα.

Τι ακριβώς είναι το Κολέγιο των Εκλεκτόρων;

Το άρθρο II του συντάγματος των ΗΠΑ καθορίζει τη διαδικασία με την οποία εκλέγεται ένας πρόεδρος. Κάθε πολιτεία έχει έναν αριθμό εκλεκτόρων που είναι ίσος με τον συνολικό αριθμό των αντιπροσώπων και των γερουσιαστών που έχει στο Κογκρέσο. Η Ουάσιγκτον DC λαμβάνει τρεις ψήφους. Συνολικά οι εκλέκτορες είναι 538. Ένας υποψήφιος χρειάζεται 270 ψήφους, μια απλή πλειοψηφία, για να κερδίσει.

Upridentielection: The electoral college system explained • FRANCE 24 English

Το σύνταγμα λέει ότι τα νομοθετικά σώματα των πολιτειών μπορούν να επιλέξουν πώς θέλουν να βραβεύσουν τους εκλέκτορές τους. Όλες οι πολιτείες εκτός από δύο έχουν επιλέξει εδώ και καιρό να χρησιμοποιούν το σύστημα «ο νικητής τα παίρνει όλα» ο νικητής της λαϊκής ψήφου στην πολιτεία παίρνει όλες τις ψήφους των εκλεκτόρων.

Για να περιπλέξουν περαιτέρω τα πράγματα, δύο πολιτείες, το Μέιν και η Νεμπράσκα, έχουν διαφορετικό σύστημα. Και στις δύο πολιτείες, δύο ψήφοι εκλεκτόρων κατανέμονται στον νικητή σε όλη την πολιτεία. Στη συνέχεια, κάθε πολιτεία «δίνει» τους εναπομείναντες εκλογείς της - δύο στο Μέιν και τρεις στη Νεμπράσκα - στον νικητή σε κάθε μια από τις περιφέρειες του Κογκρέσου της πολιτείας.

Γιατί οι ΗΠΑ έχουν εκλέκτορες;

Όταν οι Ιδρυτές Πατέρες των ΗΠΑ συγκεντρώθηκαν στη Φιλαδέλφεια για να συντάξουν το Σύνταγμα των ΗΠΑ το 1787, δυσκολεύτηκαν πολύ να βρουν ένα σύστημα για την επιλογή ηγέτη. Αρχικά, πρότειναν ένα σχέδιο που το Κογκρέσο θα επέλεγε τον πρόεδρο. Αλλά αυτό οδήγησε σε ανησυχίες ότι η εκτελεστική εξουσία, σχεδιασμένη για να είναι ανεξάρτητη από το Κογκρέσο, θα έπρεπε να υπόκειται σε αυτήν.

Μια ομάδα αντιπροσώπων τάχθηκε επίσης υπέρ της εκλογής του προέδρου με άμεση λαϊκή ψηφοφορία. Αλλά η ιδέα δεν είχε ποτέ ευρεία υποστήριξη και έκλεισε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της συνέλευσης, έγραψε ο ιστορικός Alexander Keyssar στο βιβλίο του «Γιατί έχουμε ακόμα το Σώμα των Εκλεκτόρων» 

Υπήρχαν αρκετοί λόγοι που η ιδέα δεν ήταν ευρέως δημοφιλής. Πρώτον, η συνέλευση είχε υιοθετήσει τον ρατσιστικό συμβιβασμό των «τριών πέμπτων» στον οποίο οι σκλάβοι αποτιμώνταν στα τρία πέμπτα των λευκών, για πληθυσμιακούς σκοπούς. Αυτή ήταν μια νίκη για τις νότιες πολιτείες, στις οποίες οι σκλάβοι αποτελούσαν ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού. Ένα λαϊκό σύστημα ψηφοφορίας θα είχε υποτιμήσει τις νότιες πολιτείες επειδή είχαν λιγότερους ανθρώπους που μπορούσαν να ψηφίσουν.

Υπήρχαν επίσης ανησυχίες για την παροχή υπερβολικής εξουσίας σε μεγαλύτερες πολιτείες και ότι οι ψηφοφόροι δεν θα μπορούσαν να μάθουν για τους υποψηφίους από διαφορετικές πολιτείες, σύμφωνα με τον Keyssar. Προς το τέλος της συνέλευσης, διορίστηκε μια επιτροπή 11 αντιπροσώπων για να ασχοληθεί με άλυτα ζητήματα και ένα από αυτά ήταν ο τρόπος επιλογής του προέδρου. Πρότειναν μια εκδοχή αυτού που καταλαβαίνουμε τώρα ως Σώμα Εκλεκτόρων.

«Αυτή η σύντομη ιστορία καθιστά σαφές ότι το προεδρικό εκλογικό σύστημα που κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα ενσωματώνει έναν ιστό συμβιβασμού, που προέκυψε από μήνες συζητήσεων μεταξύ ανδρών που διαφωνούσαν μεταξύ τους και ήταν αβέβαιοι για τον καλύτερο τρόπο να προχωρήσουν», έγραψε ο Keyssar «Ήταν, στην πραγματικότητα, μια συναινετική δεύτερη επιλογή, που έγινε αποδεκτή, εν μέρει, από τις εξαιρετικά περίπλοκες λεπτομέρειες της εκλογικής διαδικασίας, λεπτομέρειες που αποτελούσαν από μόνες τους συμβιβασμούς ή χειρονομίες προς συγκεκριμένες εκλογικές περιφέρειες και πεποιθήσεις».

Τι είναι οι αμφίρροπες πολιτείες;

Οι πολιτείες στις οποίες οποιοσδήποτε υποψήφιος για την προεδρία έχει ευκαιρία να κερδίσει ονομάζονται συχνά «αμφίρροπες πολιτείες» (swing states). Στις εκλογές του 2024, ήταν επτά: Πενσυλβάνια (19 ψήφοι εκλεκτόρων), Ουισκόνσιν (10, Μίσιγκαν (15), Τζόρτζια (16), Βόρεια Καρολίνα (16), Αριζόνα (11) και Νεβάδα (6ι).

Όποιος υποψήφιος κερδίσει τις εκλογές πρέπει να συγκεντρώνει συνδυασμό αυτών των πολιτειών, γι- αυτό οι υποψήφιοι ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και των πόρων τους εκεί. Ο Τζο Μπάιντεν όλες αυτές τις πολιτείες εκτός από τη Βόρεια Καρολίνα στις εκλογές του 2020. Η αμφίρροπη πολιτεία μπορεί επίσης να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου λόγω της αλλαγής των δημογραφικών στοιχείων. Μέχρι πρόσφατα, για παράδειγμα, το Οχάιο και η Φλόριντα θεωρούνταν πολιτείες swing, αλλά πλέον θεωρούνται αρκετά σταθερά Ρεπουμπλικανικές. Το Μίσιγκαν θεωρούνταν ένα αρκετά σταθερό προπύργιο των Δημοκρατικών μέχρι που το κέρδισε ο Ντόναλντ Τραμπ το 2016.

Το κολέγιο των εκλεκτόρων επιτρέπει τη διακυβέρνηση της μειοψηφίας;

Υπήρξαν πέντε εκλογές στην ιστορία των ΗΠΑ – το 1824, το 1876, το 1888, το 2000 και το 2016 – στις οποίες ο υποψήφιος που έγινε πρόεδρος δεν κέρδισε τη λαϊκή ψήφο. Αυτό οδήγησε στην ευρύτερη αναγνώριση των ανισορροπιών στο σύστημα και στην ώθηση ορισμένων να καταργήσουν εντελώς το Σώμα των Εκλεκτόρων.

Η πιο έντονη κριτική είναι ότι είναι ένα σύστημα που μειώνει την επιρροή μιας προεδρικής ψηφοφορίας ανάλογα με το πού ζει κανείς. Ένας μόνος εκλέκτορας στην Καλιφόρνια αντιπροσωπεύει περισσότερους από 726.000 ανθρώπους. Στο Ουαϊόμινγκ, ένας εκλέκτορας αντιπροσωπεύει λίγο περισσότερους από 194.000 ανθρώπους.

Μια άλλη κριτική είναι ότι το σύστημα επιτρέπει σε έναν μικρό αριθμό Αμερικανών να καθορίσουν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών. Το 2020, περίπου 44.000 ψήφοι μεταξύ του Ουισκόνσιν, της Τζόρτζια και της Αριζόνα επέτρεψαν στον Μπάιντεν να κερδίσει το Κολέγιο των Εκλεκτόρων. Ένα τόσο μικρό περιθώριο είναι εξαιρετικό σε εκλογές στις οποίες ψήφισαν 154,6 εκατομμύρια άνθρωποι. Το 2016, περίπου 80.000 συνδυασμένες ψήφοι έδωσαν στον Τραμπ τα περιθώρια νίκης σε βασικές πολιτείες.

Πρέπει οι εκλέκτορες να ψηφίσουν συγκεκριμένο υποψήφιο;

Τα πολιτικά κόμματα επιλέγουν ως εκλέκτορες άτομα που πιστεύουν ότι είναι «στρατιώτες», δεν θα απατήσουν και δεν θα ψηφίσουν για κανέναν άλλο εκτός από τον υποψήφιο του κόμματος. Ωστόσο, οι ψηφοφόροι έχουν κατά καιρούς ψηφίσει κάποιον άλλο. Το 2016, για παράδειγμα, επτά εκλέκτορες ψήφισαν άλλους υποψηφίους εκτός από αυτούς για τους οποίους είχαν δεσμευτεί. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε άπιστος εκλέκτορας από το 1972, σύμφωνα με την Εθνική Διάσκεψη των Νομοθετικών Σωμάτων του Κράτους.

Πολλές πολιτείες έχουν νόμους που απαιτούν από τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν τον υποψήφιο στον οποίο έχουν δεσμευτεί. Το 1952, το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ είπε ότι οι πολιτείες θα μπορούσαν να υποχρεώσουν τους εκλέκτορες να ψηφίσουν για τον υποψήφιο του κόμματος. Και το 2020, το δικαστήριο είπε ότι οι πολιτείες θα μπορούσαν να τιμωρήσουν τους εκλέκτορες που δεν ψηφίζουν τον υποψήφιο στον οποίο έχουν δεσμευτεί.

Πώς παρέμεινε το Κολέγιο των Εκλεκτόρων τόσο καιρό στη θέση του;

Από τη θέσπιση κιόλας του θεσμού, έγιναν προσπάθειες για την αλλαγή του. «Υπήρχαν συνταγματικές τροποποιήσεις που προωθήθηκαν μέσα σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία μετά την επικύρωση του συντάγματος», είπε ο Keyssar. «Υπήρξαν πιθανώς 1.000 ή περισσότερες συνταγματικές τροποποιήσεις για να το αλλάξουν ή να απαλλαγούν από αυτό που κατατέθηκαν από το 1800. Υπήρξαν περισσότερες από 700 προσπάθειες μόλις το 2019, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου.

Όταν προτάθηκε η ιδέα μιας εθνικής λαϊκής ψήφου το 1816, είπε ο Keyssar, τα νότια κράτη αντιτάχθηκαν. Οι σκλάβοι συνέχισαν να τους δίνουν εξουσία στο Σώμα των Εκλεκτόρων αλλά δεν μπορούσαν να ψηφίσουν. «Θα έχαναν αυτό το επιπλέον μπόνους που έπαιρναν για λογαριασμό των σκλάβων τους», είπε election: What is the eetoral college and how does it work?

Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, οι Αφροαμερικανοί είχαν νόμιμο δικαίωμα ψήφου, αλλά οι νότιες πολιτείες συνέχισαν να τους καταστέλλουν που ψηφίζουν. Μια εθνική λαϊκή ψήφος θα είχε μειώσει την επιρροή τους στο συνολικό αποτέλεσμα, έτσι συνέχισαν να υποστηρίζουν το σύστημα των εκλεκτόρων. Η χώρα κόντεψε να καταργήσει το θεσμό μια φορά, στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Το 1968, ο Τζορτζ Γουάλας, ο γνωστός για τις διχαστικές του απόψεις κυβερνήτης της Αλαμπάμα, παραλίγο να ρίξει το σύστημα στο χάος παίρνοντας σχεδόν αρκετές ψήφους ώστε να αρνηθεί σε οποιονδήποτε υποψήφιο την πλειοψηφία στο Σώμα. Η Βουλή των ΗΠΑ ενέκρινε την προτεινόμενη τροπολογία 339 προς 70. Όμως το μέτρο καθυστέρησε στη Γερουσία, όπου συμμετείχαν οι γερουσιαστές που εκπροσωπούσαν τις νότιες πολιτείες.

Αυτό οδήγησε σε συνεχείς αντιρρήσεις για μια εθνική λαϊκή ψήφο, έτσι ώστε οι λευκοί του Νότου να συνεχίσουν να ασκούν την εξουσία, σύμφωνα με την Washington Post. Ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ τελικά ενέκρινε την πρόταση, αλλά δεν κατάφερε να συγκεντρώσει αρκετές ψήφους στη Γερουσία το 1979 (ο Τζο Μπάιντεν ήταν ένας από τους γερουσιαστές που την καταψήφισαν). «Δεν είναι σαν να ανακαλύπτουμε ξαφνικά ότι αυτό το σύστημα πραγματικά δεν λειτουργεί», είπε ο Keyssar.

Υπάρχει περίπτωση να αλλάξει το σύστημα τώρα;

Η πιο εξέχουσα προσπάθεια για να απαλλαγούν οι ΗΠΑ από τους εκλέκτορες σήμερα είναι το Εθνικό Διακρατικό Σύμφωνο Λαϊκής Ψηφοφορίας. Η ιδέα είναι να πειστούν οι πολιτείες να συμφωνήσουν να απονείμουν τους εκλέκτορές τους στον νικητή της εθνικής λαϊκής ψήφου, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα στη συγκεκριμένη πολιτεία τους. Το σύμφωνο θα τεθεί σε ισχύ όταν τα κράτη που έχουν συνολικά 270 ψήφους –αρκετές για να καθοριστεί ο νικητής των εκλογών– προσχωρήσουν στο Σύμφωνο.

Μέχρι στιγμής 17 πολιτείες και η Ουάσιγκτον DC – συνολικά 209 εκλογικές ψήφοι – έχουν συμμετάσχει στην προσπάθεια. Αλλά η πορεία που ακολουθεί το έργο είναι αβέβαιη. Σχεδόν όλες οι πολιτείες που δεν έχουν προσχωρήσει έχουν είτε Ρεπουμπλικανό κυβερνήτη είτε νομοθετικό σώμα. Και νομικοί παρατηρητές αμφισβητούν εάν μια τέτοια ρύθμιση είναι συνταγματική – κάτι που πιθανότατα θα τεθεί γρήγορα στο ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ.

newsbomb.gr