Κι όμως η Κάρλα έχει δικές της φυσικές καταβόθρες που μπορούν να λειτουργήσουν αντιπλημμυρικά!

Τι ήταν στο μακρύ παρελθόν η Κάρλα; Τι προσπάθησε να την κάνει ο άνθρωπος; Τι είναι σήμερα; Τι μπορούμε να κάνουμε στοχεύοντας στην αειφορία;

Ο διδάκτωρ Γεωλογίας Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, Μάρκος Βαξεβανόπουλος, μιλώντας στη διημερίδα που διοργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία το ΤΕΕ Μαγνησίας και η Περιφέρεια Θεσσαλίας για το υδατικό πρόβλημα στη Θεσσαλία, ταξίδεψε τους συμμετέχοντες στη εκδήλωση πίσω στον χρόνο ενός εκατομμυρίου ετών.

Παρουσίασε στοιχεία από εργασίες που έγιναν με το Τμήμα Γεωλογίας και συγκεκριμένα από τη Χρύσα Μούμου που έκανε το μεταπτυχιακό της στην περιοχή και από project του Ινστιτούτου της Δανίας στην Ελλάδα και απέδειξε ότι η λίμνη έχει τις δικές της φυσικές καταβόθρες, οι οποίες απομονώθηκαν από τη λίμνη, όταν δημιουργήθηκε ο ταμιευτήρας, που θα μπορούν να λειτουργήσουν αντιπλημμυρικά!

Ο ίδιος πρότεινε να μελετηθεί η λειτουργία που έχουν οι φυσικές καταβόθρες, που όπως είπε μπορεί να οδηγήσει σε έργα μη κοστοβόρα, προκαλώντας την άμεση αντίδραση του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Δημήτρη Κουρέτα, ο οποίος εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον, αποδεχόμενος την πρόταση.

Ο κ. Βαξεβανόπουλος ξεκίνησε την ομιλία του αναλύοντας τι σημαίνει ο όρος καρστ, ένας γεωλογικός όρος, ο οποίος αναφέρεται σε συγκεκριμένα πετρώματα που η Ελλάδα έχει στο 80% στην επιφάνειά της και συγκεκριμένα μάρμαρα, ασβεστόλιθους και άλλα τέτοια πετρώματα τα οποία έχουν ένα χαρακτηριστικό: Την έντονη διάλυση. Πέφτει δηλαδή το νερό και επιφανειακά διαλύονται και δεν εμφανίζουν επιφανειακή απορροή.

Τί γίνεται το νερό σε αυτά τα πετρώματα; Ο κ. Βαξεβανόπουλος είπε ότι κατεισδύει, δηλαδή εισχωρεί σε υπόγεια, οπότε έχουμε μορφές διάλυσης επιφανειακά και μορφές διάλυσης υπογείως.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η καρστικοποίηση οδηγεί σε δημιουργία μεγάλων αγωγών νερού που μάλιστα είναι από τα πιο ποιοτικά και οι περισσότερες πηγές που έχουμε στη Θεσσαλία προέρχονται από αυτούς τους αγωγούς.

Η Κάρλα λειτουργεί, σύμφωνα με τις ενδείξεις που υπάρχουν στην επιστημονική κοινότητα, σαν υπερχειλιστής του Πηνειού τα τελευταία 750.000 χρόνια, που έχουμε παγετώδεις περιόδους και μεσοπαγετώδεις.

Είναι μία καρστική λίμνη, που γεμίζει τη χαμηλότερη λεκάνη της Θεσσαλίας, αλλά δεν αυξάνει πολύ το ύψος της, γιατί έρχεται σε επαφή με τα καρστικά πετρώματα και το νερό κατεισδύει εκεί, δηλαδή αποθηκεύεται σε μεγάλα κενά, σπήλαια δηλαδή, που έχουν χαρτογραφηθεί και αποτελούν τις καλύτερες αποθήκες νερού.

Οι καρστικοί υδροφορείς (δηλαδή το πέτρωμα μαζί με το νερό που φιλοξενεί) είναι γεμάτοι με νερό σε όλο αυτά τα χρόνια της γεωλογικής ύπαρξης της Κάρλας, αλλά παράλληλα υπάρχουν και οι υδροφορείς των χαλαρών ιζημάτων, από τα χώματα της λίμνης, που φέρουν νερό κι αυτοί.

Τα τελευταία χιλιάδες χρόνια η λίμνη αποξηραίνεται φυσικώς και από μόνη της, όχι μόνο από τον άνθρωπο. Επειδή έχει χαμηλές μικρές κλίσεις μπορεί να είναι αποξηραμένη, να είναι έως δύο μέτρα το ύψος της, αλλά μπορεί να αυξηθεί και να φθάσει μέχρι και τον Πηνειό.

Ο κ. Βαξεβανόπουλος υπογράμμισε ότι οι νεολιθικοί οικισμοί, οι προϊστορικοί τηρούσαν αυτό το όριο, δίνοντας στη λίμνη τον χώρο της. Δεν μπήκαν ποτέ στην πλημμυρική παροχή, εκεί που έχουμε πλημμύρες, όταν πλημμυρίζει η λίμνη, το σεβάστηκαν.

Το υπόβαθρο της περιοχής, τα κάτω κάτω πετρώματα, είναι σχιστόλιθοι, αδιαπέραστο από το νερό.

Όταν η λίμνη πλημμύριζε, τροφοδοτούσε με νερό τους καρστικούς υδροφορείς μέσα από τρύπες που σιγά σιγά επειδή είναι ευδιάλυτα αυτά τα πετρώματα, μεγάλωναν σε διατομή και έτσι όλο και μεγαλύτερη ποσότητα νερού γέμιζε αυτούς τους φρεατικούς αγωγούς, όπως ονομάζονται στη γεωλογία.

Τα χαλαρά ιζήματα της λίμνης, τα χώματα, υδροφορούν επίσης.

Πιθανολογείται ότι σε μεγάλες παροχές νερού υπήρχε κίνηση των καρστικών υδροφορέων προς το Αιγαίο ή και προς τον Παγασητικό.

Έτσι πλημμύριζε η λίμνη, αλλά άλλαζε από ένα βασικό χαρακτηριστικό, που είναι τα σεισμικά, τα τεκτονικά ρήγματα, που ανεβάζουν τις περιοχές προς τα Κανάλια και ταπεινώνουν την περιοχή της λίμνης απομονώνοντας τους καρστικούς υδροφορείς.

Αυτή η κίνηση του νερού, η τεκτονική κίνηση, λειτουργούσε ανεμπόδιστα για χιλιάδες χρόνια, αλλά από τη στιγμή της αποκατάστασης της λίμνης, απομονώθηκε η υδροδότηση των καρστικών αγωγών, οι οποίοι έμειναν χωρίς νερό.

Στους καρστικούς υδροφορείς το νερό εισάγεται από τις καταβόθρες, μέσα στα χαλαρά ιζήματα, που οδηγούν στην υδροφορία μέσα στα πετρώματα. Υπάρχουν πολλές τέτοιες καταβόθρες πέριξ της λίμνης, αλλά επειδή υπάρχει έντονη τεκτονική κάποιες από αυτές είναι στα 800 μέτρα υψόμετρο.

Το βαθύτερο σπήλαιο στη Θεσσαλία με βάθος 250 μέτρα,

η Βαλότρυπα στο Κεραμίδι, είναι μια πρώην καταβόθρα της Κάρλας που λόγω τεκτονικής έχει βρεθεί στα 800 μέτρα υψόμετρο.

Κάποιες καταβόθρες έχουν ανέβει τεκτονικά, είναι σήμερα σπήλαια και δεν ενδιαφέρουν στο υδρογεωλογικό κομμάτι. Άλλες συνεχίζουν να ενδιαφέρουν, όμως έχουν απομονωθεί από τον ταμιευτήρα και το νερό που συλλέγεται εκεί δεν θα πάει ποτέ στην καταβόθρα.

Ο Ντάνιελ και ο Elias πλημμύρισαν την πέριξ περιοχή του ταμιευτήρα, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια κυκλοφορία ξανά και να λειτουργήσει ένα φυσικό καθεστώς, όπως λειτουργούσε η Κάρλα πριν τον άνθρωπο.

Οι καταβόθρες στα όρια της σημερινής λίμνης, όταν αυξάνεται η στάθμη της Κάρλας μπορούν να λειτουργούν αντιπλημμυρικά και να αποτελούν τα καλύτερα αντιπλημμυρικά έργα.

Πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι, δεν έχει μελετηθεί υδρογεωλογικά, όμως επισημάνθηκε ότι από το ένα εκατομμύριο κυβικά μιας πλημμυρικής παροχής αν μπορούν να δεχθούν τις 300.000, αυτό θα είναι μία σημαντική μείωση ζημιών.

Ο κ. Βαξεβανόπουλος πρότεινε να δούμε πως μπορεί να βοηθήσει αυτή η καρστική κυκλοφορία η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερα έργα, μη κοστοβόρα, που θα εξυγιάνουν τον καρστικό υδροφορέα και την ποιότητά του και το κυριότερο θα λειτουργήσουν αντιπλημμυρικά.

«Ξεχνάμε ιστορία, ξεχνάμε προϊστορία. Οι Μυκηναίοι τον 15^ο αιώνα π. Χ. αποξήραναν την Κωπαϊδα φτιάχνοντας διώρυγα που οδήγησε τα νερά σε καταβόθρες αυτής της περιοχής λειτουργώντας αντιπλημμυρικά και όχι φτιάχνοντας σήραγγες προς το Αιγαίο ή τον Ευβοϊκό», ήταν το μήνυμα που μετέφερε.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΟΥΓΚΑ