SOS από τους επιστήμονες: Ο Θεσσαλικός κάμπος κινδυνεύει με ερημοποίηση

Οι υπόγειοι υδροφορείς στον Θεσσαλικό Κάµπο στεγνώνουν και ορισµένες περιοχές βρίσκονται ήδη σε φάση ερηµοποίησης, καθώς 35.000 γεωτρήσεις έχουν αντλήσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες πάνω από 3 δισ. κ.µ. νερού από µη ανανεώσιµα υπόγεια αποθέµατα

«Αν δεν υπάρξουν παρεµβάσεις, η περιοχή θα τεθεί σύντοµα σε κίνδυνο διατήρησης της ζωής» υπογραµµίζουν οι επιστήµονες, την ώρα που το υψηλό κόστος άντλησης υδάτων από το υπέδαφος αναγκάζει αγρότες να εγκαταλείπουν τον τόπο τους.
Οι υπόγειοι υδροφορείς στον Θεσσαλικό Κάµπο στεγνώνουν και ορισµένες περιοχές βρίσκονται ήδη σε φάση ερηµοποίησης, καθώς 35.000 γεωτρήσεις έχουν αντλήσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες πάνω από 3 δισ. κ.µ. νερού από µη ανανεώσιµα υπόγεια αποθέµατα, ποσότητα που ισοδυναµεί µε το πόσιµο νερό που καταναλώνει ολόκληρη η Αττική σε διάρκεια 8 ετών!Οι γεωτρήσεις κόστισαν 1 δισ. ευρώ σε σηµερινές τιµές, ενώ καταναλώνουν ενέργεια 700 GWh – όση παράγεται όλο τον χρόνο από δύο µεγάλα υδροηλεκτρικά έργα της ∆ΕΗ, προκειµένου να αντλήσουν το νερό όλο και πιο βαθιά από το υπέδαφος.

Οι επιστήµονες εκπέµπουν σήµα κινδύνου για την οριακή κατάσταση του Θεσσαλικού Κάµπου σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των υδάτων και ζητούν τη λήψη άµεσων µέτρων, καθώς η ερηµοποίηση έχει αρχίσει ήδη να χτυπάει την πόρτα των εύφορων εδαφών του. «∆υστυχώς το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εδρεύει στην Ιταλία έχει συµπεριλάβει τη Θεσσαλία στις περιοχές µε κίνδυνο ερηµοποίησης.

Ηδη η Χάλκη και άλλες περιοχές γύρω από τη Λάρισα έχουν στερέψει και αν δεν υπάρχουν παρεµβάσεις δεν θα αργήσει η ώρα που η περιοχή θα τεθεί σε κίνδυνο διατήρησης της ζωής» επεσήµανε στο «Εθνος της Κυριακής» ο Θεοφάνης Γέµπτος, οµότιµος καθηγητής του Τµήµατος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. «Βρισκόµαστε σε φάση ερηµοποίησης. Υπάρχουν ήδη γεωτρήσεις που έχουν βγει εκτός λειτουργίας, είτε γιατί έχουν στερέψει από νερό είτε γιατί η στάθµη του υδροφορέα έχει φτάσει τόσο χαµηλά που είναι απαγορευτικό το κόστος άντλησης. Αγρότες εγκαταλείπουν καλλιέργειες και φεύγουν από τον τόπο τους» τόνισε από την πλευρά του ο πολιτικός µηχανικός και µέλος του ∆Σ της Εταιρείας Θεσσαλικών Μελετών, Τάσος Μπαρµπούτης.

Σε κοινή τους εισήγηση, στη διάρκεια ηµερίδας που διοργάνωσε την περασµένη εβδοµάδα στην Αθήνα η Εταιρεία Θεσσαλικών Μελετών, οι δύο επιστήµονες περιέγραψαν µε µελανά χρώµατα τη σηµερινή κατάσταση, ενώ κατέθεσαν προτάσεις για παρεµβάσεις που θα δώσουν διέξοδο στην οικολογική ισορροπία της περιοχής και θα οδηγήσουν σε τροχιά ανάπτυξης τον πρωτογενή τοµέα της οικονοµίας.

Υπόγεια νερά

Σήµερα καλλιεργούνται στον Θεσσαλικό Κάµπο περίπου 5 εκατ. στρέµµατα, εκ των οποίων σχεδόν τα µισά (2,5 εκατ. στρ.) αρδεύονται και τα υπόλοιπα φιλοξενούν ξηρικές καλλιέργειες. Σχεδόν το 80% της άρδευσης γίνεται µε υπόγεια νερά, µέσω γεωτρήσεων, που αντλούν περίπου 945 εκατοµµύρια κ.µ. νερού κατ’ έτος. Η ποσότητα των επιφανειακών υδάτων (από ποτάµια και λίµνες) που χρησιµοποιείται για άρδευση δεν ξεπερνά τα 380 εκατοµµύρια κ.µ. νερού τον χρόνο. Από υπόγεια νερά γίνεται και το 70% της υδροδότησης των σπιτιών της Θεσσαλίας.

Σύµφωνα µε την υπουργική απόφαση έγκρισης του Σχεδίου ∆ιαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, η ποσότητα των 3 δισ. κ.µ. νερού που αντλήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να «επιστραφεί» σταδιακά στους υπόγειους υδροφορείς. Αυτό προβλέπεται να γίνει συνδυαστικά, µέσω εξοικονόµησης και µείωσης των αντλούµενων υδάτων, παράλληλα µε έργα εµπλουτισµού των υπόγειων αποθεµάτων, σε µια περίοδο 60 ετών. Σύµφωνα µε τον κ. Μπαρµπούτη, δεν έχει νόηµα σήµερα το δίληµµα αν είναι κάποιος υπέρ ή κατά της εκτροπής του Αχελώου, εφόσον µπορούν να αξιοποιηθούν επιµέρους έργα που είναι έτοιµα ή ηµιτελή, ως αυτόνοµα ενεργειακά και περιβαλλοντικά έργα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το φράγµα της Μεσοχώρας, το οποίο έχει ήδη προωθηθεί ως αυτόνοµο υδροηλεκτρικό έργο, ανεξάρτητο από τα έργα της εκτροπής, ενώ το ίδιο προτείνεται να συµβεί και µε το φράγµα της Συκιάς.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, στην οµιλία του στο Αναπτυξιακό Συνέδριο Θεσσαλίας, τον Οκτώβριο του 2017, ανέφερε πως θα διερευνηθεί η συγκεκριµένη δυνατότητα. Σύµφωνα µε τους εισηγητές, η ταµίευση νερού στη Συκιά θα παράσχει «καθαρή» ανανεώσιµη ενέργεια και επιφανειακό νερό, που µελλοντικά µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την άρδευση καλλιεργειών στον Κάµπο, ενώ θα αποτελέσει την ασφαλιστική δικλίδα σε περιπτώσεις κρίσεων ξηρασίας στη Θεσσαλία. Εκτός αυτού, θα µπορεί να εξυπηρετήσει και τις ανάγκες «επιστροφής» των 3 δισ. κ.µ. που έχει «δανειστεί» ο Κάµπος από τα υπόγεια ύδατα, µέσω τεχνικών εµπλουτισµού των υδροφορέων.

Το κόστος άρδευσης

Η µέση απόδοση των καλλιεργειών στον Θεσσαλικό Κάµπο περιορίζεται σε µόλις 300 ευρώ ανά στρέµµα, όταν στο Ισραήλ φτάνει τα 1.200 ευρώ/στρέµµα και στην Ολλανδία τα 1.800/στρέµµα, σύµφωνα µε στοιχεία που κατέθεσε στο Αναπτυξιακό Συνέδριο Θεσσαλίας ο τότε αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Γιάννης Τσιρώνης. Η µεγάλη διαφορά αποδίδεται στο δυσβάστακτο κόστος άρδευσης, στο είδος των καλλιεργειών και στη µικρή ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. «Θεωρώ πως αυτά θα έπρεπε να είναι τα βασικά αιτήµατα των αγροτών που βρίσκονται αυτές τις µέρες στους δρόµους. ∆εν βάζουν ως αίτηµα το κόστος άρδευσης, γιατί δεν το θεωρούν εφικτό να αλλάξει» ανέφερε ο κ. Μπαρµπούτης.

Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, η εξεύρεση βιώσιµης λύσης για το νερό µπορεί να φέρει αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, που θα αυξήσει την απόδοση της γεωργίας στον Kάµπο και θα «απογειώσει» την αναπτυξιακή δυναµική της Θεσσαλίας και όχι µόνο. «Αν αυξήσουµε κατά 1.000 ευρώ τον κύκλο εργασιών ανά στρέµµα, αυτό σηµαίνει αυτοµάτως 5 δισεκατοµµύρια ευρώ κατ’ έτος, δηλαδή 2,5% του ΑΕΠ της χώρας» επεσήµανε ο κ. Γέµπτος.